Nguyễn Du sinh ở Thăng Long chứ không phải ở Hà Tĩnh

Nguyễn Du sinh năm Ất Dậu, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 26 đời vua Lê Hiển Tông. Vì gia phả không ghi rõ ngày tháng sinh nên các sách báo trước đây đều đổi ra Dương lịch là năm 1765. Nhưng về sau, trên Báo Tổ Quốc (tháng 01/1967), cụ Lê Thước cho biết là Nguyễn Du sinh ngày 23 tháng 11 năm Ất Dậu, tính ra Dương lịch là ngày 3/1/1766.

Đối với việc sửa chữa đó, GS. Nguyễn Thạch Giang cho biết, trong Văn Nghệ số 23 (ngày 16/6/1995), rằng ngày tháng sinh ấy đã được người sau viết thêm vào chứ nguyên văn tập Nghệ An Nghi Xuân Nguyễn gia thế phả không thấy ghi.

Như vậy, năm sinh của Nguyễn Du vẫn là năm 1765 như các sách trước đấy đã ghi và năm 1965, Nhà nước cũng đã chính thức tổ chức lễ kỷ niệm 200 năm năm sinh Nguyễn Du rồi.

Còn nơi sinh của Nguyễn Du thì gia phả cũng không ghi rõ là ở đâu (Thăng Long hay Kinh Bắc) nhưng theo các sách thì ông đã được sinh ra ở kinh đô Thăng Long, nơi thân phụ ông đang làm quan [1]. Tưởng như vậy đã chính xác rồi, nhưng trong quyển Littérature vietnamienne (Văn học Việt Nam) của Nhà xuất bản Ngoại Văn in năm 1979, trang 305, nhà văn Hữu Ngọc lại chép là: “Nguyễn Du est né au village de Tiên Điền, district de Nghi Xuân (province de Hà Tĩnh), dans une famille de lettrés et de mandarins illustres.” (Nguyễn Du sinh ra ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân (tỉnh Hà Tĩnh), trong một gia đình nhà Nho và nhà quan nổi tiếng).

Sự ghi chép như vậy của nhà văn Hữu Ngọc cũng như của BS. Nguyễn Khắc Viện trong quyển Kiều do Nhà xuất bản Ngoại Văn ở Hà Nội in năm 1979 cũng không đúng, khi cho rằng: “Réfugié en province il tenta d’organiser un mouvement d’opposition au Tây Sơn en vue de restaurer la dynastie des Lê. L’échec de cette tentative l’avait amené à se retirer de longues années dans son village natal Tiên Điền, province de Hà Tĩnh.” (Ẩn lánh về tỉnh (Thái Bình), ông mưu đồ tổ chức một cuộc chống đối nhà Tây Sơn nhằm khôi phục lại nhà Lê. Sự thất bại của mưu đồ ấy đã khiến ông phải rút lui về sống nhiều năm dài tại sinh quán là làng Tiên Điền thuộc tỉnh Hà Tĩnh).

Sự thực thì làng Tiên Điền không phải là sinh quán của Nguyễn Du như BS. Nguyễn Khắc Viện đã viết là “village natal” vì ông đã được sinh ra ở Thăng Long, kinh đô nhà Lê. Và làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân cũng không thuộc tỉnh Hà Tĩnh mà thời đó thuộc tỉnh Nghệ An.

Sự nhầm lẫn về sinh quán của Nguyễn Du cũng được thấy trong quyển Non nước Việt Nam (trang 415) của các tác giả Vũ Thế Bình, Lê Nhiệm, Nguyễn Kim Dung và Nguyễn Hồng Hà khi cho rằng: “Phong cảnh hùng vĩ, thơ mộng của Hồng Lĩnh là nơi sinh ra nhà thơ vĩ đại của Việt Nam: Nguyễn Du, danh nhân văn hóa thế giới”.

Sự nhầm lẫn ấy còn được thấy trong quyển Văn hóa làng Tiên Điền, Truyền thống và hiện đại của Nguyễn Quốc Phẩm khi ông cho rằng: “Địa thế, cảnh quan của làng Tiên Điền từng nuôi lớn hồn thơ của Nguyễn Du… để đặt nên những câu Kiều tuyệt đẹp…”

Chúng tôi nhận thấy những điều nói trên đều không đúng vì Nguyễn Du đã không được sinh ra và lớn lên ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Nghệ An (nay thuộc tỉnh Hà Tĩnh) mà được sinh ra ở Thăng Long và lớn lên ở Bắc Hà.

Như vậy, núi Hồng và sông Lam đâu có nuôi lớn hồn thơ của Nguyễn Du mà phải nói là núi Nùng và sông Nhị và quê hương quan họ xứ Kinh Bắc mới thực có ảnh hưởng ấy.

Trong quyển Hương hoa đất nước ở trang 200, Trương Chính đã viết: “Thời trẻ Nguyễn Du rất ít ở Tiên Điền. Cha chết lúc 11 tuổi, mẹ chết lúc 13 tuổi, hai anh lớn Nguyễn Khản, Nguyễn Điều đều sống ở Bắc. Cả gia đình họ Nguyễn Tiên Điền đều sống ở Bắc. Con cháu Nguyễn Nghiễm học hay đi thi đều ở Bắc... Từ năm 1786 đến năm 1789... Nguyễn Du đã kế chân cha nuôi giữ chức quan võ và cuối cùng chạy về quê vợ ở Sơn Nam. Cho mãi đến năm 1798, ông mới dời về Hồng Lĩnh và ở đây sáu năm, đến năm 1802 thì ra làm quan với nhà Nguyễn.”

Như vậy, Nguyễn Du được sinh ra ở Thăng Long chứ không phải được sinh ra ở Hà Tĩnh (né à Hà Tĩnh) như nhà văn Hữu Ngọc đã viết trong quyển Văn học Việt Nam và cũng không rút lui về sống nhiều năm dài ở sinh quán, làng Tiên Điền (se retirer de longues années dans son village natal Tiên Điền) như BS. Nguyễn Khắc Viện đã viết trong quyển Kiều dịch sang tiếng Pháp in năm 1979.

Nhà nghiên cứu NGUYỄN QUẢNG TUÂN (Tạp chí Hồn Việt)