Suy Ngẫm Về Việt Nam Từ Cuộc Bầu Cử Ba Lan

VÀI NÉT VỀ LỊCH SỬ

Chiến tranh thế giới lần thứ nhất kết thúc, Ba Lan giành được độc lập ngày 11/11/1919. Đất nước được thống nhất lại từ ba vùng dưới sự cai trị của ba đế quốc: Áo – Hung, Đức và Nga. Lãnh thổ từ bờ biển Baltic đến dãy núi Karpat được chia thành 17 tỉnh.

Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai,năm 1945 Stalin đã áp đặt Ba Lan theo chế độ x ã hội chủ nghĩa. Dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản,việc phân chia khu vực và các cấp hành chính luôn thay đổi. Việc “nhập”, “tách” các tỉnh, huyện và xã rất tùy tiện. Đặc biệt năm 1975 chính quyền cộng sản đã chia lãnh thổ thành 49 tỉnh, xóa bỏ cấp huyện, gây ra biết bao khó khăn và xáo lộn trong đời sống, sinh hoạt của người dân, làm tổn hại đến ngân sách quốc gia. Việc bầu cử ở các cấp địa phương cũng giống như ở các nước theo chế độ cộng sản khác, phương châm “đảng cử dân bầu” được áp dụng từ các cấp trung ương đến địa phương.

Ngày 04/06/1989 cuộc bầu cử quốc hội dân chủ đầu tiên được tiến hành, Công Đoàn Đoàn Kết (CĐĐK) đã thắng cử, lập chính phủ dân chủ đầu tiên sau 45 năm dưới sự lãnh đạo độc tài của đảng cộng sản. Chính phủ đã chấn chỉnh lại hệ thống hành chính, cấp huyện được lập trở lại, các cơ quan hành chính ở các cấp được bầu cử dân chủ. Năm 2002 trước khi gia nhập EU (Liên hiệp Âu châu) Ba Lan đã tiến hành cải cách toàn bộ và sâu rộng hệ thống hành chính, trong đó có việc phân chia lãnh thổ thành 16 tỉnh với 314 huyện, 66 quận và 2478 xã. Với diện tích 312.685 km2 , dân số 38,5 triệu, các đơn vị hành chính và hệ thống quản lý các cấp địa phương đều theo quy định của EU. Về diện tích Ba Lan đứng thứ 4, về dân số đứng thứ 5 trong 25 nước của EU hiện tại.

VẬN ĐỘNG BẦU CỬ SÔI NỔI, VĂN MINH

Nhiệm kỳ các cơ quan như hội đồng tỉnh, thành phố, quận-thị trưởng các thành phố, thị trấn... là 4 năm. Đặc biệt đây là lần thứ hai Ba Lan tiến hành bầu cử trực tiếp thị trưởng của tất cả các thành phố, thị trấn trong toàn quốc.

Cuộc bầu cử các cấp địa phương năm nay tiến hành rất sôi động, các ứng cử viên thuộc các đảng đều tự do đăng ký ở các ủy ban bầu cử địa phương. Trên các xa lộ, các đường phố, các khu dân cư, các pa-nô vận động bầu cử được dựng lên chiếm hết chỗ của các quảng cáo thương mại. Hai kênh truyền hình nhà nước ở trung ương và kênh địa phương phân chia đều thời gian giành cho vận động bầu cử của các ứng cử viên. Các cuộc thảo luận, tranh luận giữa các ứng cử viên về chương trình tranh cử trên báo chí, radio và truyền hình đã được người dân đặc biệt theo dõi. Những pa-nô, biểu ngữ hoặc phát biểu có nội dung miệt thị, xúc phạm hoặc vu cáo các cá nhân và các đảng đối lập đều bị ủy ban bầu cử yêu cầu loại bỏ.

Theo dõi cả quá trình vận động bầu cử, chúng tôi thấy trong các chương trình vận động bẩu cử của các cá nhân, các đảng không hề có những ngôn từ sáo rỗng, thay vào đó là những chương trình tranh cử cụ thể trong nhiệm kỳ bốn năm như: giảm tỷ lệ thất nghiệp tại địa phương, phát triển giáo dục, giải quyết ách tắc giao thông, xây dựng cầu đường, thu hút vốn đẩu tư nứơc ngoài, giảm tội phạm… v.v... Tóm lại, những gì ứng cử viên đưa ra là những vấn đề rất thiết thực với người dân và liên quan trực tiếp đến đời sống và sinh hoạt của họ. Đó chính là chất keo gắn bó người dân với với việc bầu cử các cơ quan và chức vụ công quyền ở các địa phương.

KẾT QUẢ BẦU CỬ: NHỮNG TRÁI NGỌT CỦA NỀN DÂN CHỦ

Ngày 12/11/2006 trên 50% cử tri trong toàn quốc đã đi bỏ phiếu. Kết quả bầu cử vào hội đồng các cấp: Hai đảng hậu CĐĐK đã dẫn đầu, đó là đảng Mặt trận Công Dân (PO) với 27,18% số phiếu và đảng Luật Pháp Và Công Lý (PiS) 25,08%, đứng thứ ba là liên minh hai đảng hậu cộng sản Cánh Tả và Dân Chủ (LiD) 14,25% .

Kết quả bầu cử của các ứng cử viên độc lập (không thuộc đảng phái nào) vào các chức thị trưởng của các thành phố lớn làm dư luận đặc biệt chú ý. Trong số 15 người trúng cử ngay từ vòng đầu, 12 người là ứng cử viên độc lập. Người được tái cử vào chức thị trưởng thành phố Wroclaw (thành phố công nghiệp quan trọng sau thủ đô Warszawa) là một ứng cử viên độc lập, ông Rafal Dutkiewicz. Ông là thị trưởng từ năm 2002. Ông tham gia hoạt động CĐĐK từ năm 1979, đã giữ chức Thư ký Uỷ Ban Công Dân Thuộc CĐĐK. Sau khi CĐĐK chiến thắng trong cuộc bầu cử tự do năm 1989, ông từ chối tham chính để đi tu nghiệp khoa kinh tế với học bổng khoa học Freiburg của Đức. Người dân thành phố thường nói về ông: “Rafal Dutkiewicz cao 1m95, nhưng ông không nhìn người dân từ chiều cao sẵn có của mình”. Ngay từ những ngày đầu nhậm chức, ông đã thực hiện một kế hoach phát triển thành phố về mọi mặt. Việc đầu tiên, để giảm tỷ lệ thất nghiệp trong thành phố ông tìm cách thu hút vốn đầu tư của nước ngoài, ông lập nhóm đặc trách trong tòa thị chính phụ trách đầu tư nước ngoài. Từ việc đơn giản các thủ tục hành chính đến các yêu cầu về điện, nước, giao thông vận tải... của người đầu tư đều được giải quyết kịp thời. Hiện nay Wroclaw là thành phố có đầu tư nước ngoài phát triển nhanh nhất.

Trong bốn năm qua, các công ty nước ngoài đã đầu tư lớn vào Wroclaw là: LG Philips, Wrozament ,Whirlpool , Fagor, Siemens, Volvo, Wabco, 3M, HP và Toshiba. Các công ty nước ngoài này đã đem lại khoảng 40 nghìn việc làm cho thành phố và nó trở thành địa phương giảm tỷ thất nghiệp nhanh nhất. Khi rất nhiều những kỹ sư, chuyên gia kinh tế kỹ thuật rời Ba Lan sang các nước Tây Âu làm việc, nếu cứ tiếp tục như vậy thành phố sẽ thiếu các chuyên gia kỹ thuật, ông cho dựng các biển quảng cáo việc làm tại Luân Đôn để lôi kéo các trí thức trở về Wroclaw. Năm 2005 Wroclaw đã trở thành thành phố điển hình về phát triển, hội nghị thượng đỉnh về phát triển địa phương và thành phố của EU đã được tổ chức tại thành phố với 800 đại biểu và hơn 100 nhà báo đến từ các nước trong EU. Về chính trị, ông không tham gia đảng phái nào, nhưng ông không ngại khi phải nhận xét về các hoạt động của các đảng phái trong thành phố. Ông trân trọng giá trị của nển văn hóa cơ đốc giáo, mỗi sáng chủ nhật ông cùng vợ và các con đi lễ nhà thờ, nhưng không như các thị trưởng của các thành phố khác, ông không ra quyết định cấm các cuộc tuần hành trong trật tự của những người đồng tính luyến ái. Theo ông, tự do là một trong những giá trị quý giá nhất của con người. Khi ủy ban bầu cử công bố kết quả ông trúng cử ngay vòng đầu với 84,53 % số phiếu thì hầu như không ai ngạc nhiên, thực sự ông không có đối thủ.

Lukasz Wisniewski tốt nghiệp đại học tổng hợp thành phố Szczecin Ba Lan. Anh đang làm viêc tại London. Anh quyết định trở về thành phố quê hương Barcin, nơi anh đã chào đời và trưởng thành để ứng cử vào chức thị trưởng. Anh đã tự đứng ra lập ủy ban vận động bầu cử độc lập và tiến hành vận động bầu cử theo “kiểu Mỹ”. Anh gặp gỡ các riêng từng cử tri, đặc biệt là giới trẻ để trình bầy kế hoạch đổi mới thành phố và lắng nghe ý kiến của họ. Lukasz đã thắng cử với số phiếu gấp đôi đối thủ của mình là ông đương kim thị trưởng, người đã giữ chức vụ này từ năm 1990. Năm nay anh chỉ mới tròn 25 tuổi…

ĐÔI ĐIỀU CẢM NHẬN:

Viết đôi nét về cuộc bầu cử mới nhất đây tại Ba Lan, hình ảnh các cuộc bầu cử ở Việt Nam trở lại với tôi như những kỷ niệm buồn. Để chuẩn bị cho các cuộc bầu cử, người ta căng đầy trên đường phố những khẩu hiệu, biểu ngữ với những ngôn từ sáo rỗng như: “Sống, làm việc theo pháp luật”, “Sáng suốt lựa chọn những người xứng đáng vào...”, “Nhiệt liệt chào mừng cuộc bầu cử vào...”. Những ứng cử viên nhất thiết phải do Mặt trận Tổ quốc giới thiệu, họ khai những bản lý lịch thật “kêu”. Nơi bỏ phiếu thì trang hoàng lòe loẹt với hòm phiếu đặt dưới bàn thờ tổ quốc. Người dân thì rất thờ ơ với với bầu cử, họ nói với nhau: “Mâm bát đã sắp xếp đâu vào đấy cả rồi, bỏ phiếu hay không bỏ phiếu thì vẫn thế”. Người dân bắt buộc phải đi bỏ phiếu, vì nếu không các cán bộ phường, xã lại xếp họ vào “đối tượng đáng quan tâm” hay “gia đình thiếu tinh thần xây dựng tập thể” v.v...

Nếu như nền dân chủ đích thực được thiết lập ở Việt Nam, ngược với những đe dọa của những kẻ ích kỷ và thiển cận, rằng dân chủ thì sẽ “loạn”, những người dân từ thành thị đến nông thôn, qua những cuộc bầu cử trật tự, công bằng và dân chủ sẽ lựa chọn được những người xứng đáng đại diện cho quyền lợi của họ. Những người nông dân chân lấm tay bùn, không có điều kiện để học hành, có thể họ chưa hiểu nhiều về một xã hội dân chủ, nhưng chắc chắn họ sẽ lựa chọn được những chủ tịch xã, huyện..., những người tài năng và đức độ, sẽ làm việc hết mình để xây dựng quê hương họ. Chắc chắn chúng ta sẽ có nhiều những chủ tịch, thị trưởng... như ông Rafal của Ba Lan.

Cải cách hành chính và tự quản lý của các địa phương, trong đó có bầu cử dân chủ là một trong những thành tựu quan trọng nhất mà cuộc cách mạng bất bạo động của CĐĐK đã mang lại cho nhân dân Ba Lan. Nhờ nó, người dân đã tự định đoạt vận mệnh của mình, nhờ nó, mà đất nước Ba Lan đã tiến những bước dài mới chỉ sau 17 năm của nền dân chủ.

Nếu những người cộng sản Việt Nam thật sự nghĩ đến quyền lợi của người dân, thì việc cải cách hành chính, tiến tới tự do ứng cử và bầu cử là trách nhiệm không thể thoái thác, không thể biện minh, không thể “câu giờ” dưới bất kỳ một lý do nào.

Mong rằng bài học Ba Lan sẽ giúp cho mọi người Việt Nam chúng ta (đặc biệt là những người cộng sản) suy ngẫm và nhanh chóng đi đến sự đồng thuận là trả lại người dân quyền tự do quyết định vận mệnh của họ. Hãy trả lại họ quyền tự do ứng cử, bầu cử vào những cơ quan và các chức vụ công quyền ở chính quê hương của họ. Họ sẽ không bầu những kẻ bất tài thiếu đức, quay lưng lại với họ, tham nhũng, sách nhiễu, cửa quyền, cướp đất, cướp nhà của họ, để họ phải bỏ quê hương đi khiếu kiện trong cảnh màn trời chiêu đất…

Warszawa tháng 11/2006
Copyright 2006 by DCVOnline