VỀ ĐIỀU 4 HIẾN PHÁP VIỆT NAM

"Chiêm bao hội thoại ngân dài
Ý trong tờ mộng nhớ ngày Việt Nam"
Bùi Giáng

Tôi không ưa chính trị. Nhưng khổ nỗi chính trị cũng giống như luật sư, we don't like them but we can't live without them, không ưa nó mà không thể sống không có nó. Thành thử có tránh né, rồi chạy trời cũng không khỏi nắng, you can run but you can't hide. Chính trị len vào mọi ngõ ngách của đời sống, từ học đường, tôn giáo, đến thương mãi, thể thao...Ngay cả gia đình chúng ta, đôi khi chỉ có mấy người, mà cũng đã chia thành phe phái.

Sắp đến ngày 30 tháng Tư, một người bạn hỏi tôi, trên quan điểm thuần túy về luật pháp, tôi nghĩ gì về điều 4 của bản Hiến Pháp Việt Nam hiện thời. My friend, vào lúc tôi máy môi cố gắng phát biểu những lời đầu tiên "thuần túy về luật pháp", là tôi đã vướng vào chính trị mất rồi. Bởi khi nói "luật pháp", câu hỏi kế tiếp sẽ là "luật pháp nào?", luật tư bản hay luật vô sản? Thế là chính trị lại len vào cuộc luận đàm pháp lý. Trả lời bạn là vướng vào chính trị, mà vướng vào chính trị thì trước sau gì cũng bị hiểu lầm, chụp mũ, bôi nhọ v.v... Tính tôi chẳng muốn liều, nhưng thằng cháu của tôi cứ bảo tôi "no risk, no fun". Nghe lời cháu tôi, thôi thì cũng liều thử một phen, cứ như Bùi Giáng, nhớ ngày Việt Nam mà chiêm bao hội thoại.

Nói vắn tắt, điều 4 trong chương 1 của bản Hiến Pháp Việt Nam hiện thời khẳng định đảng Cộng Sản Việt Nam có toàn quyền lãnh đạo quốc gia. Diễn nôm ra là, ngoài đảng Cộng Sản, không ai được quyền tham gia chính quyền lo toan việc nước. Nói theo văn chương kiếm hiệp cho dễ hiểu thì là "đảng Cộng Sản muôn năm trường trị, nhất thống giang hồ".

Điều này nghe qua, rất dễ bất bình. Nước là nước chung, đâu của riêng ai, sao lại ra luật chỉ dành quyền riêng cho một đảng? Rất dễ bất bình, nhưng chưa chắc đã là điều gì mới lạ. Thuở vừa mới lớn, chưa biết cuộc đời là gì, đã nghe người lớn xài cụm từ "gia đình trị". Một mảnh giang sơn gấm vóc miền Nam thời chia đôi đất nước chỉ lọt vào tay của một gia đình, cứ như thời vua quan phong kiến. Tiếp đến là một thời hỗn loạn quan quân, rồi thời thế tạo yên hùng, sau cùng miền Nam lại có một lãnh tụ. "Người" làm được một nhiệm kỳ, "hy sinh" thêm một nhiệm kỳ nữa với số phiếu nghe đâu khoảng 99.98%, rồi còn lăm le sửa đổi Hiến Pháp lúc bấy giờ để được "hy sinh" thêm. Nhìn quanh Á Châu và thế giới, thấy có nhiều cớ sự tương tự. Cộng sản hay không cộng sản, cứ nơi nào dân trí chưa cao, là có cảnh độc tài độc diễn, hô phong hoán vũ, làm chuyện phong thần. Từ Marcos của Phi Luật Tân đến Suharto của Indonesia, từ Idi Amin của Phi Châu đến Saddam Hussein của Iraq. Các nước vô sản thì khỏi nói, nước nào cũng có "lãnh tụ anh minh" của họ.

Những ai có đọc tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung đều thán phục sự hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người của tác giả. Khi mưu đồ lật đổ giáo chủ Đông Phương Bất Bại, mỗi khi nghe câu hô "Đông Phương Giáo Chủ muôn năm trường trị, thọ dữ thiên tề", Nhậm Ngã Hành cảm thấy câu ấy rất là vô sĩ, khó nghe. Nhưng đến khi đại cuộc thành công, giáo chúng quỳ mọp xuống tung hô "Nhậm Giáo Chủ vĩnh hưởng tiên phúc, thọ dữ thiên tề, muôn năm trường trị" thì Nhậm Ngã Hành vô cùng khoan khoái, câu ấy bổng dưng nghe rất lọt tai.

Thuở nhỏ, chưa biết nhiều về quyền lực và chính trị, một lũ chúng tôi hỏi nhau nếu được làm vua một ngày thì sẽ làm gì, có đứa đáp "trong ngày đó, tao sẽ ra luật để được làm vua vĩnh viễn". Thì ra trong nhiều người chúng ta, cái bệnh tham quyền cố vị nó ăn sâu vào cân não tiềm thức từ lúc chào đời. Cái bản năng đam mê quyền lực đó, nếu gặp thế cuộc hỗn mang, sẽ là cơ duyên cho đấu tranh bạo lực. Kết cuộc của mọi cuộc tranh giành sẽ mãi là "được làm vua thua làm giặc".

Xuôi ngược dông dài để thấy rằng điều 4 Hiến Pháp Việt Nam chẳng qua chỉ là kết quả tự nhiên của một vận nước thăng trầm xoay quanh cái bản năng khát khao quyền lực của con người. Người cộng sản vào cuộc tranh giành quyền lực, khi đã thắng, dĩ nhiên họ bảo vệ quyền lực của họ bằng bản Hiến Pháp theo cái thế "được làm vua". Đôi khi trong chiêm bao mộng mị, tôi tự hỏi giá một tổ chức nào đó không là cộng sản mà về nước nắm được quyền thì hiến pháp sẽ ra sao? Khó mà biết được. Gần đây tôi có đọc một quyển sách của một tên loạn trí ở Paris. Geez, hắn chủ trương "dân chủ đa nguyên" mà mạt sát cả dân tộc không chừa một ai. Tin theo tử vi hắn cũng buộc tội, đọc chuyện Kim Dung cũng bị hắn sỉ mạ, hắn so sánh truyện Kiều với văn học khu Bolsa, và ngoài ra còn viết trăm ngàn điều ngu xuẩn khác. Tôi vẫn đùa với bạn bè tên này chỉ là một tên "du thủ đa ngôn" chứ chẳng phải "dân chủ đa nguyên" gì ráo. May là luận không thông mà còn mơ làm lãnh tụ chính trị, độc đoán độc tài, nhỡ được cầm quyền, non nước sẽ về đâu? Đây chỉ là một điển hình trong nhiều trường hợp ngủ mơ quyền lực khác.

Nếu bản năng tham quyền và thế cuộc hỗn mang có thể đưa một phe phái lên đỉnh cao quyền lực, nó lại không đem đến được sự ổn định chính trị và phúc lợi cho toàn dân. Khi quyền lực tập trung vào một thành phần, một phe nhóm hoặc một tổ chức, thể nào cũng có bất công áp bức; và người cộng sản hiểu hơn ai hết rằng "có áp bức là có đấu tranh". Nếu không có một tiếp cận khôn ngoan hơn, cái chu kỳ đấu tranh và áp bức sẽ còn diễn ra liên tục. Nhân quả trùng trùng.

Cuộc thay đổi lớn lao ở Liên Xô và khối Cộng Sản Đông Âu kể từ năm 1989 và những năm về sau chính là sự phô diễn tuyệt vời của "tiếp cận khôn ngoan" đó. Liên Xô và khối Đông Âu lúc bấy giờ dân trí đã cao, nhưng kinh tế suy thoái, chính trị bế tắc. Từ lãnh đạo đến toàn dân đều nhìn thấy một nhu cầu phải đổi thay đến cội rể. Chính áp lực của lòng người, trong chính quyền cũng như ngoài dân dã, đã là cơ duyên cho cuộc đổi thay ngoạn mục đó. Kết quả là một cuộc cách mạng đến tận gốc, chẳng súng gươm, không xương máu. Nên nhớ vào thời điểm này, trên bản hiến pháp của Liên Xô và các nước Cộng Sản Đông Âu, hiến pháp nào cũng chứa một điều tương tự như điều 4 của bản Hiến Pháp Việt Nam bây giờ.

Cuộc thay đổi trên cho thấy dân trí và lòng quả cảm quan trọng hơn những điều khoản trên một văn bản chính trị. Miền Nam trước 75 chúng ta cũng có những hiến pháp rất tự do dân chủ, thế nhưng báo chí vẫn bị kiểm duyệt, đối lập vẫn bị đàn áp, quyền dân vẫn bị xâm phạm. Dân trí không cao, mực sống kinh tế của dân còn vất vả, thì cho dẫu trên hiến pháp có hứa hẹn gì, thực chất vẫn không có giá trị nhiều. Chỉ là chữ nghĩa chiêm bao trên giấy tờ mộng mị.

Đã có nhiều vận động đòi nhà cầm quyền trong nước hủy bỏ điều 4 của bản hiến pháp. Tôi kính trọng những nổ lực này, dù biết kết quả vẫn còn xa. Nhưng với dân trí và mực sống kinh tế hiện giờ, còn hay không còn điều 4, sự khác biệt hẳn không xa. Khi dân trí đã cao, lòng người đã chín, sự thay đổi kiểu Liên Xô sẽ diễn ra tự nhiên như nước xuôi dòng. Điều 4 lúc đó, cho dẫu còn trên Hiến Pháp, liệu có ngăn được ngọn trào lịch sử?
o0o

Tôi không ưa chính trị, chỉ thích quan sát cuộc đời. Tôi nghe các lãnh đạo trong nước cứ lên tiếng là chống Mỹ, là thân Nga, thân Tàu. Thế nhưng khi con họ lớn lên, đại đa số các cháu được gửi sang Mỹ để du học. Hình như không có cán bộ cao cấp nào gửi con sang Nga sang Tàu. Nếu có, chắc cũng hiếm hoi lắm thành ra ít khi nghe thấy. Mà không phải chỉ có Việt Nam. Hầu như các nhà độc tài chống Mỹ trên thế giới, kể cả mấy tay khủng bố, đều thích gửi con em đến cái xứ Mỹ tự do đáng ghét này. Tôi cũng nghe nhiều người trong cộng đồng hải ngoại lên án những Việt Kiều về nước thăm gia đình, làm lợi cho cộng sản. Lên giọng rất cao, lời nói hùng hồn. Vài tuần sau nghe tin chính họ đã ở trong nước, với cả ngàn lý do để tự biện hộ. Nghe thấy riết rồi quen, không còn giật mình như trước nữa.

Tôi không ưa chính trị, nhưng thích hòa lòng theo vận nước thăng trầm. Ngày nào bao triệu người nông dân nước tôi không còn lo sưu cao thuế nặng chạy gạo mỗi ngày; ngày nào trẻ thơ Việt Nam không còn phải bán mình để nuôi thân nuôi gia đình; ngày nào người dân tôi dám nói lên cái tiếng nói oan khuất của mình mà không màng bạo lực trấn áp thì ngày đó, điều 4 trên hiến pháp sẽ chẳng còn là mối ưu tư.

"Thưa em tờ mộng rách rồi
Tim thơ rướm máu vừa rơi thiên đường
Bấy chầy chưa tỏ chưa tường
Vì sao tâm sự như dường như không"

Bùi Giáng, Bùi Giáng. Khi ông viết những vần thơ này, hẳn lời thơ mang những ý nghĩa khác biệt nào đó. Nếu có tên hậu bối không quen hôm nay mượn những thơ thẩn mông lung của ông để nói về luật về đời, hắn vẫn tin cái tâm bao la và vô tư của ông chẳng màng câu chấp. Mượn lời thơ ông, là bởi không hiểu vì sao tưởng đang hội thoại về một điều khô khan gay gắt, mà tâm tôi lại rất chiêm bao. Tờ mộng rách rồi, tim thơ rướm máu. Hội thoại đến giờ mà nghe ra chưa tỏ chưa tường, và tâm sự vẫn dường như không như có.

Có chút gì đó trong thinh không cho tôi tin tưởng rằng sau bao nhiêu xương máu, hận thù, mối tình tự quê hương rồi ra sẽ nở hoa trong lòng mọi người, để chúng ta biết tìm cho nhau một con đường mới, một tiếp cận khôn ngoan. Tự dưng nhớ đến hai câu hát của Phạm Duy trong Mẹ Việt Nam:

Cuộc đời rồi phai tàn sau thế giới
Chỉ còn tình yêu của Mẹ mà thôi!

LS. Nguyễn Hoàng Duyên