Đông y trị chứng bệnh nhiệt miệng

Loét miệng còn được gọi là “nhiệt” miệng, rất hay gặp. Bệnh không nguy
hiểm nhưng rất khó chịu, khiến bạn xót miệng, đau rát, ăn mất ngon,
thậm chí có thể gây mất ngủ, rối loạn tiêu hóa. Trẻ em bị nhiệt miệng
thường quấy khóc, dễ suy dinh dưỡng.

Theo y học cổ truyền, loét miệng thuộc phạm vi chứng “khẩu cam” do
nhiệt độc, hỏa độc, thấp nhiệt và âm hư gây nên.

Loét miệng thuộc chứng thực hỏa: Vết loét đỏ, sưng, đau khu trú thành
nốt ở niêm mạc miệng hoặc lưỡi hoặc có khi thành đám, nặng thì có mủ.
Có cảm giác đau, nóng rát, nhất là khi ăn thức ăn mặn, chua, cay.
Miệng hôi, khô; người cảm giác nóng hay sốt nhẹ, đầu lưỡi đỏ, nước
tiểu vàng, đại tiện táo.

Làm giảm đau ở miệng: Tế tân 4 g, đinh hương 10-15 cái, cam thảo xé
tơi 6 g. Tất cả hãm với 50 ml nước sôi (bịt kín để không bay mất tinh
dầu) khoảng 15-20 phút, để nguội, ngậm dần từng ngụm 2-4 phút sẽ giúp
làm dịu đau.

Thuốc uống:

Sinh địa, chút chít, lá tre mỗi thứ 16 g, ngọc trúc, huyền sâm, mộc
thông mỗi thứ 12 g, thạch cao 20 g, cam thảo 6 g, sa nhân 4 g. Sắc
uống ngày một thang. Uống 3-5 thang, nghỉ vài hôm uống thêm một đợt
nữa.

Hoặc: Sinh địa, lô căn mỗi thứ 20 g, mộc thông 6 g, trúc diệp, ngọc
trúc, huyền sâm, tri mẫu mỗi thứ 12 g, thạch cao 40 g, thăng ma 8 g.
Sắc uống ngày một thang. Bài này thích hợp cho người nhiệt miệng kèm
theo lưỡi đỏ, ngủ kém, táo bón, tiểu tiện nóng, đỏ.

Dùng thuốc đến khi hết táo bón thì bệnh đỡ. Nên dùng củng cố một vài
đợt sau khi đã có kết quả.

Nhiệt miệng thuộc chứng hư nhiệt: Thường gặp ở người thể trạng gầy gò,
miệng lưỡi khô ráo, các vết loét không sưng hoặc ít sưng, đỏ, đau nhẹ,
lưỡi đỏ, nước tiểu ít, màu vàng, đại tiện táo... Bệnh hay tái phát
nhiều lần, có khi tưởng như khỏi lại đột nhiên xuất hiện. Tùy điều
kiện và từng trường hợp, có thể dùng một trong hai bài thuốc sau:

Sa sâm, mạch môn, ngọc trúc, huyền sâm, hoàng bá mỗi thứ 12 g, sinh
địa, cỏ nhọ nồi mỗi thứ 16 g, đan bì, tri mẫu mỗi thứ 8 g, cam thảo 4
g. Sắc uống ngày một thang, uống dần làm nhiều đợt, mỗi đợt 5-10
thang.

Sinh địa 16 g, hoài sơn, hoàng bá mỗi thứ 12 g, sơn thù, phục linh,
trạch tả, đan bì, huyền sâm, tri mẫu mỗi thứ 8 g. Nếu mất ngủ thêm táo
nhân sao đen 12 g; táo bón nhiều thêm vừng đen (giã dập) 12 g.

Nếu bị viêm loét miệng mạn tính thành từng đợt hoặc gần như liên tục,
kéo dài, bệnh nhân cần được thăm khám toàn diện và đôi khi cần được
chẩn đoán xác định nguyên nhân bằng cách nuôi cấy vi khuẩn, nấm, xét
nghiệm tế bào học...

Trẻ em đang bú mẹ, người suy giảm miễn dịch hoặc có thói quen uống sữa
có thể bị loét lưỡi, miệng mà dân gian hay gọi là “tưa lưỡi”, thường
do nấm candida abical. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh phát
triển làm trẻ bú khó khăn, thậm chí nấm lan xuống đường tiêu hóa gây
đại tiện lỏng, sống phân... Việc chữa trị không mấy khó khăn, chủ yếu
làm thay đổi môi trường, kiềm hóa tại chỗ. Có thể dùng các cách sau
đây:

Dùng gạc sạch thấm mật ong xoa miệng, lưỡi cho trẻ, ngày vài ba lần.
Đây là phương pháp kinh điển, đồng thời là kinh nghiệm dân gian. Nhiều
nghiên cứu cho thấy dung dịch 30% mật ong có thể ức chế hoặc tiêu diệt
hầu hết các loại nấm và vi khuẩn, lại có vị ngọt dễ chịu.

Lá rau ngót rửa sạch, thêm vài hạt muối, giã lấy nước, thấm vào gạc
sạch xoa miệng, lưỡi như trên.

TS Lê Lương Đống - Sức Khỏe & Đời Sống