Nhân bản vô tính người

Lần đầu tiên nhân bản vô tính phôi người

Ngày 19/5, tại London (Anh) hai nhóm khoa học Anh và Hàn Quốc công bố những kết quả bước đầu của việc nhân bản vô tính phôi người và tạo ra tế bào mầm riêng biệt cho mỗi người.



Giáo sư Woo Suk Hwang trong phòng thí nghiệm Đại học Quốc gia Seoul
Tất cả đều thuộc phạm vi liệu pháp nhân bản vô tính và lần đầu thực hiện thành công trên phạm vi thế giới

Hành trình dài

Gần đây, các nước thành viên của Liên Hiệp Quốc đã biểu quyết ủng hộ một lệnh cấm mọi hình thức nhân bản con người. Tuy nhiên nghị quyết này không có giá trị pháp lý đối với các nước thành viên. Chính trong bối cảnh này, các nhà khoa học Anh, Hàn Quốc và một số nước khác thực hiện những thí nghiệm nhân bản vô tính với phôi người chỉ nhằm trị bệnh cho con người (liệu pháp nhân bản vô tính).

Nó hoàn toàn khác với “sinh sản vô tính” tức nhân bản phôi người với mục đích tạo ra những em bé vô tính, một việc làm mà tất cả mọi người đều lên án vi phạm đạo đức một cách nghiêm trọng.

Việc nhân bản vô tính phôi người nhằm mục đích nghiên cứu tế bào mầm của các nhà khoa học ở Đại học Newcastle được Chính phủ Anh cấp phép.

Dưới sự chỉ đạo của giáo sư Alison Murdoch, trong 9 tháng qua, các nhà khoa học của trường đã sử dụng trứng của 11 phụ nữ, rút bỏ phần nhân chứa chất di truyền và thay vào đó ADN (axit deoxyribonucleic) lấy từ tế bào mầm phôi. Mục đích của thí nghiệm này là nhân bản vô tính phôi để thu hoạch tế bào mầm trị bệnh.

Kết quả họ đã thu được 3 mẫu phôi vô tính dưới dạng túi mầm (phôi ở giai đoạn sơ khai) còn sống và tăng trưởng trong phòng thí nghiệm 3 ngày. Ngoài ra có một phôi sống được tới 5 ngày.

Tế bào mầm: Tế bào mầm là tế bào gốc hiện diện trong phôi người ở giai đoạn sơ khai. Chúng có thể được lập trình để trở thành bất cứ mô nào trong cơ thể con người. Có nhiều loại tế bào mầm nhưng, theo các nhà khoa học, những tế bào mầm hữu dụng nhất nằm trong mô của phôi.
Tế bào mầm của phôi nhân bản vô tính này có khả năng phát triển thành bất cứ mô nào trong cơ thể con người. Và trên lý thuyết, nó có thể thay thế các tế bào bị tổn thương do mắc các chứng bệnh thoái hóa như Parkinson, Alzheimer, tiểu đường hoặc bệnh liệt do tổn thương cột sống.

Tuy nhiên từ thí nghiệm trên đến việc chữa được các bệnh vừa kể bằng liệu pháp tế bào mầm là một con đường dài. Và, như tiến sĩ Miodrag Stojkovic - một đồng nghiệp của giáo sư Murdoch - nói, đó mới là điểm xuất phát của một cuộc hành trình dài.

Đi trước một bước

Song song với cuộc thí nghiệm của nhóm giáo sư Murdoch, tại Hàn Quốc, giáo sư Woo Suk Hwang và các đồng sự ở Đại học Quốc gia Seoul cũng đã thành công trong việc tạo ra 11 dòng tế bào mầm đầu tiên phù hợp với ADN của 11 người cụ thể.

Để thực hiện việc trên, họ lấy tế bào da của bệnh nhân tình nguyện (chứa ADN của bệnh nhân này) cấy vào nhân rỗng của một trứng hiến rồi nuôi dưỡng trứng lớn lên khoảng 6 ngày theo phương pháp nhân bản vô tính. Sau đó, họ thu hoạch những tế bào mầm cần thiết dùng để chữa bệnh. Phần còn lại của trứng bị hủy để không trở thành một thai nhi vô tính. Loại tế bào mầm này cấy ghép vào người cho ADN không sợ gặp vấn đề thải loại vì cùng một chất di truyền.

Đánh giá tầm quan trọng của công trình khoa học ở Đại học Quốc gia Seoul, giáo sư Chris Higgins, thuộc Hội đồng Nghiên cứu y học Anh, nhận xét: “Họ đã thật sự đi trước một bước. Nó cho thấy khả năng của những liệu pháp tế bào mầm không bị thải loại. Các nhà khoa học (Hàn Quốc) cũng đã cải tiến được kỹ thuật và chất lượng chuyển đổi tế bào mầm”.

Giáo sư Ian Wilmut thuộc Viện Roslin ở Edinburgh (Scotland) - người đã tạo ra chú cừu Dolly đầu tiên theo phương pháp sinh sản vô tính – cũng ca ngợi: “Họ đã có một bước tiến rất có ý nghĩa và quan trọng trong việc dùng tế bào của phôi người nhân bản vô tính trong nghiên cứu và trị bệnh”.

Nhóm khoa học gia Hàn Quốc, dưới sự lãnh đạo của giáo sư Woo Suk Hwang, cách đây 1 năm, từng nhân bản vô tính thành công 30 phôi người với mục đích trích lấy tế bào mầm dùng vào công việc chữa bệnh. Nó cũng mở ra triển vọng phát triển tế bào mầm trong cấy ghép cơ quan nội tạng.

Để có được 30 phôi đó, họ dùng 242 trứng hiến của 16 phụ nữ. Mỗi trứng nhân bản vô tính là một bản sao của người hiến trứng. Nuôi đến ngày thứ 6, các nhà khoa học trích lấy tế bào mầm để nghiên cứu tiếp.

Trái với y đức?

Bản thân việc nhân bản vô tính phôi người dù cho nhằm mục đích chữa bệnh từng gây tranh cãi gay gắt về mặt y đức ở Anh. Hai thành tựu nói trên cũng không tránh khỏi búa rìu dư luận.

Bà Julia Millington thuộc Liên minh Vì sự sống, một tổ chức chống mọi hình thức nhân bản vô tính phôi người ở Anh, đả kích dữ dội chủ trương cho phép nhân bản vô tính phôi người để trị bệnh của chính phủ ông Tony Blair. Theo bà, nhân bản vì mục đích nghiên cứu bao gồm cả chuyện tạo ra phôi người để thí nghiệm rồi hủy bỏ không thương tiếc là vô cùng trái với đạo đức.

Bà Josephine Quintavalle, thuộc tổ chức CORE, cũng bức xúc: “Dù được tạo ra bằng cách gì, số phận của phôi người là phải sống chớ không nên biến thành tế bào mầm”. Theo lập luận của 2 nhân vật nữ này, nhân bản vô tính phôi người “không an toàn và không hiệu quả”.

Chính phủ Anh và Hàn Quốc đã cân nhắc rất nhiều khi cho phép các nhà khoa học nhân bản vô tính phôi người vì mục đích chữa bệnh. Hơn nữa, trước khi ra quyết định cấp phép, họ đã tham khảo kỹ ý kiến các hội đồng y đức và nhiều tổ chức xã hội. Những người hiến trứng cũng biết rõ mục đích khi họ tình nguyện tham gia các chương trình nhân bản vô tính phôi người của Đại học Quốc gia Seoul và Đại học Newcastle.

Vấn đề cuối cùng, liệu các nhà khoa học có vượt qua ranh giới liệu pháp nhân bản vô tính và sinh sản vô tính hay không? Đã từng có trường hợp như vậy khi một công ty bí mật của giáo phái Raelian mang tên Clonaid tuyên bố đã nhân bản vô tính được nhiều em bé nhưng không bao giờ thấy mặt cách đây mấy năm. Chính điều này giúp những người như bà Quintavalle và Millington mạnh miệng phản đối.

Theo Người Lao động

Chuột C3H/He sẽ không bao giờ có thể ngắm nhìn con chuột nhân bản của nó đang chạy lăng xăng trên tấm thảm cỏ trong phòng thí nghiệm thuộc Trung tâm Phát triển Sinh học Riken ở thành phố Kobe, Nhật Bản. Lý do thật đơn giản bởi vì nó đã chết cách đây 16 năm! Sau khi chết, xác của nó được đặt trong thùng cạc-tông và ướp lạnh ở nhiệt độ -20oC trong tủ đông lạnh của trung tâm. Từ đó, nhà sinh học Teruhiko Wakayama đã có ý định thực hiện một dự án khoa học lần đầu tiên trên thế giới: nhân bản vô tính từ một cơ thể đông lạnh. Từ thành công việc nhân bản chuột vào năm 1998 nhờ kỹ thuật nhân bản cừu Dolly, hôm nay Teruhiko Wakayama muốn lập một kỹ lục mới về nhân bản vô tính từ "vật thể lạnh".

Chuột C3H/He đông lạnh.


Nhân bản chuột thành công lần đầu tiên xảy ra vào năm 1998 nhờ áp dụng phương pháp nhân bản cừu Dolly, đã khiến cho GS. Teruhiko Wakayama trở thành "huyền thoại nhân bản" của lịch sử y học loài người. Tuy nhiên, kỳ tích này của GS. Wakayama cũng đã đụng chạm đến thành kiến bất di bất dịch lâu nay là không thể nhân bản vô tính từ một cơ thể đông lạnh mà không được bảo quản tính chất toàn vẹn của tế bào. Và như vậy, giáo sư có thể làm sống lại rất nhiều ảo tưởng mặc dù không mong muốn, chẳng hạn như có thể làm cho loài voi ma-mút khổng lồ đã tuyệt chủng có khả năng "tái xuất giang hồ"! Nếu thật vậy thì những công lao và của cải đã đổ ra để tạo dựng các khu bảo tồn cơ thể đông lạnh đã trở thành hữu ích thật sự. Và nếu ảo tưởng này biến thành hiện thực thì nhân bản vô tính từ vật thể đông lạnh sẽ mở ra một triển vọng cực kỳ mới lạ.

Cho đến tận bây giờ, các nhà khoa học vẫn phải thừa nhận là các mảnh nước đá được tạo ra khi đông lạnh tế bào có thể làm rách màng tế bào và gây hư hại bộ máy vi thể của nhân tế bào. Do vậy, khi rã đông thì các chất liệu sinh học không còn sử dụng được nữa. Như vậy, việc nhân bản vô tính mặc dù nguyên tắc khá đơn giản: đưa nhân tế bào được cho vào trong noãn bào không nhân, nhưng thật ra lại đòi hỏi chất liệu phải ở trong trạng thái hoàn toàn nguyên vẹn... Vì vậy, người ta thường sử dụng các chất bảo vệ lạnh để ngăn chặn sự hình thành các mảnh nước đá này tại các phòng thí nghiệm sinh sản để bảo vệ tinh trùng và phôi đông lạnh. Nhưng các nhà khoa học Nhật Bản lại không thoả mãn với việc nhân bản chuột đông lạnh được bảo vệ bằng các chất này mà họ muốn nhân bản từ một con chuột "tự nhiên"!

Để đánh giá tính khả thi của thử nghiệm này, nhà di truyền học đã sử dụng các tế bào từ chuột C3H/He, được đông lạnh trong tủ đá 16 năm. Như đã tiên liệu, các mô tế bào đã bị rối loạn tổ chức, không một tế bào còn sống hoặc còn nguyên vẹn. Như vậy, với phương pháp nhân bản cổ điển: đồng hoá màng của noãn bào không nhân với màng của tế bào cho bằng một dòng điện yếu, thì không thể thực hiện được. Nhà di truyền học Teruhiko Wakayama đã phải thay bằng phương pháp khác, đó là tiêm trực tiếp nhân của tế bào cho vào trong noãn bào không nhân.

Chú chuột nhân bản từ chuột đông lạnh.

Điều kinh ngạc đầu tiên: không những phôi tiến triển khả quan mà chất liệu sử dụng để nhân bản lại được lấy từ tế bào não. Đây là điều kỳ diệu nhất bởi vì tế bào não được xếp vào loại khó nhân bản vô tính bậc nhất! Điều được ghi nhận: tế bào não rất giàu glucose, như vậy có nghĩa là chất đường chính là chất bảo vệ lạnh tự nhiên. Tuy vậy, mặc dù bước đầu đầy hứa hẹn nhưng không có phôi thai nào tiến triển đến đủ tháng. Vì vậy, êkíp của Riken phải tìm con đường nhân bản "gián tiếp": các nhà nghiên cứu bóc tách các tế bào từ các phôi thai chưa đủ tháng này, rồi nuôi cấy chúng và như vậy họ có được các tế bào gốc dạng phôi thai mà họ sẽ sử dụng để nhân bản vô tính.

Lần này thì họ đã thành công một cách ngoạn mục: 13 con chuột con đã chào đời! Thành công này đã gây ra sự quan tâm đối với Alice Jouneau thuộc Viện Phát triển Sinh học Inra, người đã thực hiện thành công việc nhân bản bò đầu tiên vào năm 1998. Theo TS. A.Jouneau, điều khiến ông kinh ngạc nhất đó là sự mạnh mẽ của bộ gen bởi vì bất chấp sự không toàn vẹn của tế bào hay nhân tế bào mà chỉ cần duy nhất phân tử ADN. Phân tử ADN đã tồn tại được trong sự đông lạnh mà không cần bảo vệ. Và như vậy sẽ không có gì đáng ngạc nhiên nếu như các nhà nghiên cứu thực hiện việc nhân bản voi ma-mút được chôn vùi trong lớp địa tầng băng giá của vùng Siberi... Sẽ không còn xa nữa khi những con voi khổng lồ ma-mút xuất hiện... Thành công của Teruhico Wakayama khiến chúng ta có thể tin tưởng như vậy.

BS. NGUYỄN VĂN THÔNG (Theo Science&Vie, 2009)

TS Bùi Xuân Nguyên nhận quyền đăng cai Hội nghị ARBS III từ TS Rangsun Parpa tại Hội nghị ARBS II


Bạn muốn tận mắt chứng kiến, các nhà khoa học thực hiện kỹ thuật nhân bản vô tính. Hãy tham dự Hội nghị Sinh học Sinh sản châu Á, tại Hà Nội vào cuối tháng 11 tới.


Một Hội nghị lớn về công nghệ sinh học sinh sản ở khu vực châu Á sẽ diễn ra tại Hà Nội từ 29/11-1/12 tới đây.

Ngày 26/9, TS. Nguyễn Văn Thuận, một chuyên gia Việt Nam đang làm việc tại Trung tâm Công nghệ Sinh học-Viện Lý-Hóa Nhật Bản, đồng thời là người điều hành Hiệp hội Công nghệ Sinh học sinh sản Châu Á đã cho phóng viên VietNamNet biết như trên.

Hội nghị này quy tụ 70 chuyên gia sinh học đến từ các nước và vùng lãnh thổ như Ấn Độ, Hàn Quốc, Indonesia, Nhật Bản; Singapore, Việt Nam, Đài Loan. Ngoài ra, Hội nghị còn có sự tham gia của nhiều nhà khoa học châu Á hiện đang sinh sống và làm việc Mỹ và châu Âu trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc.

Tại Hội nghị trên, giới chuyên môn sẽ trao đổi thông tin về những kết quả và và thành tựu mới nhất liên quan đến tế bào gốc, sinh sản vô tính (cloning), thụ tinh bằng kính hiển vi, phát triển tế bào trứng và phôi trong ống nghiệm.

Đặc biệt, tại Hội nghị này, các nhà khoa học còn tổ chức trình diễn các kỹ thuật thực hành như bảo quản tế bào trứng và tinh trùng, chuyển gen trên động vật (transgenic).

Đáng chú ý là, theo dự kiến, TS. Nguyễn Văn Thuận và TS. Teruhiko Wakayama thuộc Trung Tâm Công Nghệ Sinh Học, Viện RIKEN sẽ trình diễn kỹ thuật lấy nhân (enucleation) và chuyển nhân (nuclear transfer). Đây là một kỹ thuật tinh vi, đòi hỏi những thao tác thực nghiệm điêu luyện và tinh xảo để nhân bản vô tính động vật.

Để tham dự Hội nghị nói trên, những người quan tâm có thể liên hệ với TS. Bùi Xuân Nguyên, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam. 18 Hoàng Quốc Việt, Nghĩa Đô, Hà Nội, Việt Nam. Tel: 8447562902, Fax: 84 47912633, E-mail đến: saola@netnam.vn hoặc buixn@yahoo.com. Hoặc TS. Nguyễn Văn Thuận, RIKEN-Center for Developmental Biology, Japan, E-mail: nvthuan@cdb.riken.go.jp.

Hạn chót để đăng ký là ngày 15/11/2006.

Thành tựu của Việt Nam trong nghiên cứu tế bào gốc hầu hết đều dừng lại trên động vật vì Việt Nam chưa có hành lang pháp lý cho việc nghiên cứu tế bào gốc từ phôi người.

Giữa tháng 9/2005, PGS Nguyễn Mộng Hùng và cộng sự thuộc khoa Sinh, ĐH Khoa học Tự nhiên Hà Nội đã thành công trong việc tách và nuôi cấy tế bào gốc máu từ tế bào gốc của phôi chuột.

Bên cạnh đó, các nhà khoa học Việt Nam trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc còn rất ít.

Công ty công nghệ sinh học ACT (Mỹ) vừa phát triển kỹ thuật có thể cho ra đời những em bé như ý muốn. Phương pháp này được cho hiệu quả hơn kỹ thuật nhân bản cừu Dolly trước đây và phù hợp hơn với người vì ít gây tác dụng phụ.



Bằng cách lập trình lại gien trong tế bào da của chuột trưởng thành và đưa chúng vào phôi thai, các nhà nghiên cứu ACT cho ra đời thế hệ chuột con giống y chuột nguyên mẫu.

Giám đốc phụ trách khoa học của ACT, ông Robert Lanza, cho rằng phương pháp này có thể áp dụng ở người để tạo ra em bé sở hữu 10-70% đặc điểm giống thiên tài khoa học Albert Einstein bằng cách tiêm vài tế bào da của ông vào phôi thai.

Theo đó, em bé ra đời sẽ mang gien của 3 người – cha mẹ và người hiến tặng mô da. Không chỉ vậy, kỹ thuật mới cũng giúp nhân bản người 100% bằng cách sử dụng phôi thai có 4 bộ nhiễm sắc thể, thay vì 2 bộ như bình thường.

Phôi thai này chỉ có thể phát triển thành nhau thai. Khi tế bào da đã lập trình gien được bơm vào phôi, phần còn lại của bào thai phát triển từ tế bào da sẽ trở thành một bản sao giống hệt người cho da.

Dương Văn Cường (Theo UPI, Xinhua, Cần Thơ Online)